(Αποσπάσματα και περιλήψεις από το βιβλίο Η ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ (Ο ΕΚΛΑΤΙΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ "ΕΥΡΩΠΗΣ") του ιστορικού Νίκου Αδαμόπουλου, 2002).

 1.H επέμβαση της Ρώμης στη Βαλκανική (Ευρώπη) και οι πρώτες κατακτήσεις της επί του εδάφους της Χερσονήσου.          

 Οι Ιλλυριοί σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς,κατοικούσαν από το Γένουσο ποταμό μέχρι το άλλο άκρο της Βαλκανικής. Στη σύγχρονη ιστοριογραφία, Ιλλυριοί θεωρούντια οι φυλές μεταξύ των Χαόνων της Ηπείρου και των Λιβούνων.Οι Αλβανοί φαίνεται να είναι  απόγονοι των Ιλλυριών στα Βαλκάνια.

Στη θάλασσα της Αδριατικής και του Ιονίου πελάγους οι ΄Ελληνες από την απώτατη αρχαιότητα είχαν αναπτύξει πλούσια και αποκλειστική εμπορική δραστηριότητα. Οι Ρωμαίοι κατά τα πρώιμα χρόνια της ιστορίας τους (6ος πριν από την αποδεκτή χρονολογία-π.α.χ) ,δεν απειλούν με τις εμπορικές τους δραστηριότητες τους ΄Ελληνες. Αλλά και μετά το 2ο π.α.χ αιώνα, που θα εμφανιστούν οι πρώτοι Ρωμαίοι έμποροι και πάλι δε αποδεικνύονται ικανοί να υπερκεράσουν τους ΄Ελληνες ναυτικούς στην Αδριατική και το Ιόνιο.

Αυτή την κατάσταση έρχεται να διαταράξει η εμφάνιση των ληστρικών επιδρομών των Ιλλυριών ενατίον των Ελλήνων εμπόρων πρώτα και αργότερα και κατά των Ρωμαίων.Οι Ιλλυριοί φαίνεται να διδάχτηκαν τη ναυτική τέχνη από τους ΄Ελληνες,αλλά προτίμησαν, αντί του νόμιμου εμπορίου (όπως η νομιμότητα της εποχής το επέβαλε), να εκτρρέψουν τις ναυτικές ικανότητές τους σε πειρατείες και ληστρικές πράξεις.

Αρχικά οι ΄Ελληνες ζήτησαν τη βοήθεια του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου του Πρεσβυτέρου, για να αντιμετωπίσουν τις επιδρομές των Ιλλυριών,ο οποίος και ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά τους, με αποτέλεσμα οι πειρατές ,προς στιγμήν, να αναχαιτιστούν. Αργότερα, ξανάρχισαν τις επιδρομές και οι ΄Ελληνες ζήτησαν τη συνδρομή των Μακεδόνων βασιλέων και ένα διάστημα και από τον Πύρρο της Ηπείρου.΄Οσο οι πόλεις αυτές ήκμαζαν,πρόσφεραν άμεση βοήθεια στις ελληνικές αποικίες και τους ΄Ελληνες εμπόρους, καταδιώκοντας τους Ιλλυριούς και τιμωρώντας αυτούς σκληρά, οσάκις συνελάμβαναν ομοφύλους τους.

Επί Αντιγόνου Γονατά, όμως, οι Ιλλυριοί,που έχουν ήδη δημιουργήσει κράτος υπό έναν ηγεμόνα,θα κληθούν από τους Μακεδόνες να τους βοηθήσουν  στην πολιορκία της συμμάχου της Μακεδονίας πόλης  Μεδιωνίας από τους Αιτωλούς. Οι Ιλλυριοί πράγμαται νικούν τους Αιτωλούς και επιστρέφουν στη χώρα τους με πολλά λάφυρα. Από εδώ και μετά, θα οργανώσουν καλύτερα τις πειρατείες τους και θα συνεχίσουν σκληρότεροι τις ληστρικές τους επιδρομές, ως επίσημο κράτος τώρα πια,για να εξελιχθούν σε φόβο και τρόμο ολόκληρης της Αδριατικής και των γειτονικών περιοχών.

Το 230 π.α.χ,οι Ιλλυριοί θα καταλάβουν και θα καταστρέψουν την πόλη της Ηπείρου Φοινίκη.Μετά από αυτή τη  επιτυχία τους, θα αποθρασυνθούν εντελώς και θα καταστούν η μεγαλύτερη απειλή των κατοίκων της Αδριατικής και των εμπόρων, Ελλήνων και Ιταλών, οσάκις έπλεαν στη θάλασσα. Η ρωμαϊκή σύγκλητος, θορυβημένη από τη θρασύτητα των Ιλλυριών, θα αποστείλει πρεσβεία στην αντιβασίλισσά τους Τεύτα και στον Σκερδίλαιδο, αδελφό του λίγο πριν αποθανόντος βασιλιά ΄Αγρωνα,και θα ζητήσει να σταματήσουν τις πειρατείες. Οι Ιλλυριοί,όχι μόνο δεν αποδέχτηκαν τις προτροπές των Ρωμαίων,αλλά και παραβιάζοντας τους κανόνες υποδοχής και φιλοξενίας επίσημης ξένης αντιπροσωπίας, κατέσφαξαν ένα μέλος της ομάδας των Ρωμαίων πρεσβευτών και λίγο μετά θα επιτεθούν στην Επίδαμνο και θα καταλάβουν την Κέρκυρα.Το νησί από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της Αδριατικής και του Ιονίου, στο οποίο ζούσαν και πολυάριθμοι Ρωμαίοι,κυρίως έμποροι,αντιμετώπισαν τον έσχατο κίνδυνο και ζήτησαν αρχικά βοήθεια από τους Αχαιούς και τους Αιτωλούς.Οι Ιλλυριοί, όμως, εύκολα συνέτριψαν τη βοήθεια που έστειλα οι νότιοι ΄Ελληνες στην Κέρκυρα και οι Κερκυραίοι ανγκάστηκαν να στραφούν στη Ρώμη και να ζητήσουν βοήθεια για την αντιμετώπιση των επιδρομέων. Η σύγκλητος αδράνησε προς στιγμήν και όταν αργότερα αποφάσισε να αποστείλει στρατιωτική βοήθεια,οι Ιλλυριοί είχαν ήδη επιτύχει την παράδοση της φρουράς της Κέρκυρας και από κεί προχώρησαν εκ νέου στην πολιορκία της Επιδάμνου.

΄Οταν οι Ιλλυριοί θα πληροφορηθούν,όμως,πως ικανές στρατιωτικές δυνάμεις στάλθηκαν από τη Ρώμη και κατευθύνονταν στην Κέρκυρα,θα λύσουν αμέσως την πολιορκία ης Επιδάμνου και θα αναχωρήσουν. Οι Ρωμαίοι με διακόσια πλοία υπό τον ύπατο Γνάιο Φουλούιο, είκοσι χιλιάδες πεζούς και δύο χιλάδες ιππείς υπό τον ύπατο Αύλο Ποστούμιο,φτάνουν αρχικά στην Κέρκυρα.Το νησί θα τους υποδεχτεί με ενθουσιασμό.Οι Ρωμαίοι,αφού θα τοποθετήσουν φρουρές στην πόλη θα κατευθυνθούν στην Απολλωνία,οι κάτοικοι της οποίας θα τους αποδεχτούν ως σωτήρες και προστάτες.Λίγο μετά, οι ρωμαϊκές δυνάμεις θα πορευτούν στην Επίδαμνο,την οποία οι Ιλλυριοί είχαν ήδη εγκαταλείψει και θα συνάψουν συνθήκες φιλίας και συνεργασίας με την πόλη.

Συνεχίζοντας την επέλασή τους οι Ρωμαίοι θα στραφούν στο εσωτερικό της Ιλλυρίας και, αφού υπέταξαν τους Αρδιαίους και δέχτηκαν αντιπροσωπία των Παρθίων και των Αντιντάνων(1) για σύναψη συνθήκης φιλίας, βάδισαν προς την πολιορκημένη από τους Ιλλυριούς ΄Ισσα. Οι Ρωμαίοι εύκολα θα λύσουν την πολιορκία της πόλης, θα διασκορπίσουν τους επιδρομείς και θα συνεχίσουν την επέλασή τους, καταλαμβάνοντας πολλές πόλεις των Ιλλυριών. Η Τεύτα και ελάχιστοι στρατιώτες της μετά βίας θα διασωθούν, καταφεύγοντας στην πόλη Ρίζωνα και λίγο μετά η αλαζονική ηγεμόνας θα αναγκαστεί να δεχτεί σκληρούς όρους συνθήκης, σύμφωνα με την οποία: 1.Οι Ιλλυριοί δέχονταν να πληρώσουν όλους τους φόρους που τους επιβλήθηκαν.2. Συμφώνησαν να εγκαταλείψουν ολόκληρη την Ιλλυρία, πλην λίγων τόπων και να μην πλέουν πια τα ιλλυρικά πλοία περισσότερα από δύο και εξοπλισμένα,κάτω από τη Λισσό.

Με την ήττα των Ιλλυριών και την ολοσχερή εξολόθρευσή τους η γαλήνη επιστρέφει στην ευρύτερη περιοχή και οι έμποροι ελεύθεροι πια κινούνται μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.΄Ομως, οι Ρωμαίοι με την απόβαση στρατιωτικών δυνάμεων για πρώτη φορά στη Βαλκανική για τη συντριβή των Ιλλυριών,σχεδόν αμαχητί και με ισχυρό πρόσχημα της κατακτητικής τους πολιτικής την αίτηση για βοήθεια από τους ίδιους τους κατοίκους της Χερσονήσου,καταφέρνουν να επιβάλουν την κυριαρχία τους σε μια ζώνη αρκετά ευρύχωρη,κατ΄εξοχήν παραλιακή,η πληθυσμιακή σύνθεση της οποίας είναι ΄Ελληνες κάτοικοι αποικιών,άλλη γηγενείς  (φύλα κυρίως Ηπειρωτικά) και φυσικά πληθυσμοί των Ιλλυριών,που κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους.

Είνεια σημαντικό να τονιστεί πως οι κάτοικοι της κατακτημένης αυτής βαλκανικής ζώνης στην πλειοψηφία τους θα δεχτούν όχι μόνο οικειοθελώς τους κατακτητές,αφού ζήτησαν τη βοήθειά τους,αλλά θα συν'αψουν με τους νικητές συνθήκες φιλίας και αναγνώρισης των Ρωμαίων,ως σωτήρες ,προστάτες τους.

Αντίθετα με τη νοτια Ελλάδα ΄λλά και με τις βόρειες περιοχές τη Χερσονήσου (Μακεδονία,Παννονία,Μοισία,Δακία),που οι Ρωμαίοι θα τις υποτάξουν μετά από πολύχρονους και αιματηρούς αγώνες,οι πρώτες  κατακτημένες περιοχές της Βαλκανικής,θα προσκαλέσουν οι ίδιες τους Ρωμαίους στα εδάφη τους και θα συνάψουν μαζί τους μακρόχρονες συνθήκες φιλίας και συνεργασίας. 

1 Κατά τον Εκαταίο και το Στράβωνα, 11 φύλα κατοικούσαν στο χώρο που καλύπτεται σήμερα από την ΄Ηπειρο ως την Αυλώνα, βορειότερα στις περιοχές Βερατίου και Ελβασάν στην κεντρική Αλβανία, ανατολικότερα στις περιοχές Αχρίδας και Πρεσπών, κάτω ως τις περιοχές της Καστοριάς και των Γρεβενών και νότια ως την Αμφιλοχία. Τα 11 αυτά φύλα που υπήρχαν και στα ρωμαϊκά χρόνια είναι: Χάονες ,Θεσπρωτοί, Κασσοπαίοι, Αμφιλόχιοι (στα παράλια).Μολοσσοί, Αθάμανες, Αίθικες, Τυμφαίοι, Παραυαίοι, Ορέσται, Ατιντάνες (στο εσωτερικό).

Ιδιαίτερα για τους Ατιντάνες, ένα δραστήριο ηπειρωτικό φύλο, έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: Αναφέρονται από το Θουκυδίδη στους αρχαιότερους χρόνους του πελοποννησιακού πολέμου, ως σταρτιωτικές δυνάμεις που υπηρετούσαν υπό τις διαταγές του επιτρόπου του ανήλικου βασιλιά των Μολοσσών,Θαρύπα.Βρίσκουμε επίσης το όνομά τους σε επιγραφή του 4ου π.αχ αιώνα. Συχνές είναι οι αναφορές πολλών ιστορικών και γεωγράφων στο φύλο αυτό, όπως του Πολύβιου, Αππιανού, Λίβιου, Στράβωνα, Σκύλακα, Πολύαινου, Στέφανου Βυζάντιου.

΄Οπως είπαμε,οι Ατιντάνες ,όπως και άλλα φύλα,ζήτησαν φιλία και συμμαχία από τους Ρωμαίου, μετά τη συντριβή των Ιλλυριών εξελίχθηκαν στους καλύτερους ντόπιους  φίλους και συμμάχους τους στην ΄Ηπειρο και θα τους βοηθήσουν αποτελεσματικά στην πρώτη αυτή εγκατάστασή τους στα Βαλκάνια,ως πραγματικοί και γνήσιοι Ρωμαίοι υπήκοοι.

Κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να  αναφερθεί για τους Ατιντάνες είναι τούτο:Τα περισσότερα ηπειρωτικά φύλα που αναφέραμε ήταν ελληνόγλωσσα. Αλλά, σύμφωνα με το Θουκυδίδη,κάποια από αυτά πρέπει να ήταν "βάρβαρα"(μη ελληνικά) γλωσσικά και πολιτιστικά. Αν δεχτούμε αυτή την πληροφορία,φαίνεται πως το εν λόγω φύλο, μιλούσε μια εντελώς άγνωστη σε μας σήμερα γλώσσα ή διάλεκτο. Να λάβουμε,μάλιστα, υπόψη μας γενικότερα ότι οι διάλεκτοι των Ηπειρωτών συγγένευαν περισσότερο με τη λατινική απ΄όσο οι νότιες ελληνικές διάλεκτοι.

Το γεγονός τώρα πως οι Ατιντάνες ήταν οι πρώτοι που μπόρεσαν να συνεννοηθούν στη Βαλκανική χερσόνησο με τους Ρωμαίους και ζήτησαν τη φιλία και τη συμμαχία τους,μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το φύλο αυτό μιλούσε μια διάλεκτο που θα τη θεωρούσαμε ως "γέφυρα" ανάμεσα στην ελληνική, λατινική και ιλλυρική γλώσσα.Αλλά και αυτό να μη συνέβαινε ,η στενή επικοινωνία Ρωμαίων και Ατιντάνων,η επιμονή της Ρώμης να θεωρεί ειδικά τους Ατιντάνες,ξέχωρα από τα άλλα φύλα,πιστούς φίλους και υπηκόους και να επιζητεί τη συνεργασία τους, δείχνουν πως οι δεσμοί τους ήταν από την αρχή πολύ στενοί. Ασφαλώς, με την πάροδο του χρόνου και όσο οι Ρωμαίοι επεκτείνοντο στη Βαλκανική και ο εκρωμαϊσμός λαών στη Χερσόνησο μεγάλωνε,πρώτοι που λογικά θα έπρεπε να δεχτούν και να καλλιεργήσουν τον εκρωμαϊσμό και τον εκλατινισμό τους, ήταν οι φίλοι των Ρωμαίων Ατιντάνες.

Θα ήταν παράλογο να δεχτούμε πως οι Δάκες (αρχαίοι πρόγονοι των Ρουμάνων) για παράδειγμα,ορκισμένοι εχθροί των Ρωμαίων,που διεξήγαγαν τους πιο αιματηρούς αγώνες στη Χερσόνησο εναντίον τους, εκρωμαϊστηκαν εύκολα,όχι μόνο ως προς τη γλώσσα αλλά και ως προς τα ήθη τους (με αποτέλεσμα να καταστούν Ρωμαίοι, η Δακία να θεωρείται "Νέα Ρώμη" και οι ίδιοι να καυχώνται γι΄αυτό),αλλά δε συνέβη το ίδιο με τα ηπειρωτικά φύλα,που δέχτηκαν οικειοθελώς την κυριαρχία των Ρωμαίων και μάλιστα από τα πρώτα χόνια της εξάπλωσής τους στα Βαλκάνια.Ιδιαίτερα παράξενο θα ήταν, ειδικά οι Ατιντάνες να αντισταθούν στον εκρωμαϊσμό τους ,όντας οι πρώτοι φίλοι των Ρωμαίων στην "Ευρώπη" (Βαλκάνια). 

Γι αυτό είναι όντως περίεργο που πολλοί, κυρίως Ρουμάνοι, ιστορικοί και ερευνητές δε στάθηκαν με τη δέουσα επιστημονική προσοχή στην ιστορικά αναμφισβήτητη αυτή αλήθεια που υποστηρίζουμε,της οικειοθελούς,δηλαδή, υποταγής των κατοίκων των ελληνικών αποικιών της Αδριατικής και άλλων ηπειρωτικών φύλων στους Ρωμαίους και τους στενούς δεσμούς φιλίας και συνεργασίας που αναπτπύχθηκαν στη συνέχεια μεταξύ τους.Ούτε φρόντισαν να εξετάσουν τον ιστορικά επιβεβλημένο εκρωμαϊσμό αυτών των περιοχών και των κατοίκων τους, όπως έκαναν με άλλους βαλκανικούς λαούς.

Προτίμησαν,μάλιστα, μαζί με την τεκμηριωμένη από τις πηγές μετακίνηση και εγκατάσταση στη σημερινή  Ελλάδα (κυρίως Μακεδονία και  Θεσσαλία) κάποιων λατινόφωνων παραδουνάβιων πληθυσμών,να υποστηρίζουν πως οι παραδουνάβιοι αυτοί μετανάστες, διάλεξαν να... αναρριχηθούν και να εγκατασταθούν στα απόκρημνα, αφιλόξενα και ξερά ηπειρωτικά βουνά και όχι σε άλλες πιο εύφορες ή έστω ημιάγονες ελληνικές περιοχές.

Και όλα αυτά, για να μη δεχτούν τον ιστορικά επιβεβλημένο και λογικά κατανοητό,και εκ των πραγμάτων εύκολο, εκρωμαϊμσό-εκλατινισμό των αυτόχθονων κατοίκων των περιοχών αυτών, που ήρθε ως αποτέλεσμα τόσο της γλωσσικής συγγένειας των ηπειρωτικών διαλέκτων προς τη λατινική,όσο και της συνεργασίας και της φιλίας κάποιων ντόπιων κατοίκων με τους Ρωμαίους,η κυριαρχία των οποίων στις περιοχές αυτές ήταν μακρόχρονη,αφού κράτησε σχεδόν δέκα αιώνες.

Από την άλλη,είναι εντελώς  επιστημονικά απαράδεχτες (έως και ...κωμικές) οι θεωρίες κάποιων Ελλήνων, που υποστηρίζουν πως δεν έγινε καμιά μετακίνηση λατινόφωνων παραδουνάβιων πληθυσμών στην Ελλάδα.Ακόμα πιο αφύσικη ιστορικά είναι η άποψη που διατυπώνουν  πως η βλάχικη-αρωμανική διάλεκτος, την οποία μιλούν οι Βλάχοι δεν είναι η νότια διάλεκτος (η βόρεια είναι η ρουμανική) της Νεο-λατινικής που προέκυψε από τον εκλατινισμό των περιοχών που κατοικούν οι Βλάχοι .Η ιστορική αλήθεια, όμως,όπως θα δείξουμε στη συνέχεια, είναι τούτη: 1. Οι Βλάχοι της Βαλκανικής είναι εκλατινισμένοι αυτόχθονες κάτοικοι. 2. Λατινόφωνοι παραδουνάβιοι πληθυσμοί μετακινήθηκαν νότια και κατοίκησαν κυρίως σε περιοχές που υπήρχαν Βλάχοι λόγω της λατινοφωνίας και αυτών. 3. Και οι δύο διάλεκτοι είναι κόρες της λατινικής γλώσσας (Νεο-λατινικής) και μάλιστα αυτής πο μιλούσαν οι ρωμαϊκές λεγεώνες.  (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ).

                                                 3-1-2011

2. H κατάκτηση της Μακεδονίας και της νότιας Ελλάδας από τους Ρωμαίους

{Περίληψη: Μετά τη λήξη των ιλλυρικών πολέμων οι Ρωμαίοι θα υποτάξουν τη Μακεδονία ,αφού το 197 π.α.χ στη μάχη  στις «Κυνός Κεφαλές» συντρίβουν την αντίσταση του βασιλιά Φιλίππου  Ε΄. Το 196 ο ύπατος Φλαμινίνος φτάνει στην Κόρινθο και πανηγυρικά αναγγέλει ότι η σύγκλητος των Ρωμαίων αφήνει ελεύθερους, αφορολόγητους και αφρούρητους τους νότιους ΄Ελληνες, εφαρμόζοντας φιλειρηνική πολιτική. Με αυτή την ενέργεια ο ύπατος  θέλησε φυσικά να αναδείξει και το φιλελληνισμό των Ρωμαίων. Το 179, ο βασιλιάς Περσέας της Μακεδονίας, ηττάται στην Πύδνα και το 148 ο Ανδρίσκος, αυτοανακηρυχθείς βασιλιάς Μακεδονίας, νικάται και συλλαμβάνεται   από το στρατηγό Μέτελλο και η Μακεδονία υποτάσσεται οριστικά στους Ρωμαίους. Οι νικητές ανάμεσα στα άλλα, επιβάλουν αναγκαστική μετανάστευση στην Ιταλία των επιφανέστερων  Μακεδόνων. Την ίδια πολιτική θα ακολουθήσουν και νότια στην Αιτωλία ,Ακαρνανία, Βοιωτία και Αχαϊκή συμπολιτεία. Από την τελευταία μετακίνησαν στην Ιταλία 1000 επιφανείς άντρες ,μεταξύ των οποίων και ο ιστορικός Πολύβιος ,που κρατήθηκε εκεί επί 17 χρόνια)}.

………………………………………………………………………………….

Η νότια Ελλάδα διαιρεμένη σε ρωμαϊζοντες και μη, λίγο μετά την ανακήρυξή της σε ελεύθερες πόλεις από το Φλαμινίνο, σπαράσσεται και πάλι από τον πόλεμο μεταξύ Σπάρτης και Αχαϊκής συμπολιτείας στον οποίο θα αναμιχθούν σχεδόν όλες οι πελοποννησιακές πόλεις(1).Οι Αχαιοί  χάνοντας τη μια μάχη μετά την άλλη από τον εξέχοντα βασιλιά της Σπάρτης Νάβη ,θα αναγκαστούν να ζητήσουν την επέμβαση των Ρωμαίων. Οι τελευταίοι μετά από σκληρούς αγώνες, θα καταφέρουν να κάμψουν τη δύναμη του Νάβη και μετά τη δολοφονία του, θα εμφανιστούν και πάλι ειρηνοποιοί και σωτήρες των Ελλήνων, επεμβαίνοντας πια και χωρίς προσχήματα ή προσκλήσεις στα πράγματα της νότιας Ελλάδας.

Αλλά το 146 π.α.χ η Ρώμη θέλοντας να τελειώνει με τις συνεχιζόμενες διαμάχες των Ελλήνων της νότιας Ελλάδας, θα αποβάλει το προσωπείο του ειρηνοποιού και η σύγκλητος θα στείλει στην Κόρινθο τον ύπατο Μόμμιο,ο οποίος θα φέρει σε πέρας την αποστολή που του ανέθεσαν. Ισοπεδώνει τη  πόλη, δολοφονεί μεγάλο αριθμό κατοίκων, αιχμαλωτίζει  μεγάλο αριθμό γυναικών και παιδιών, γκρεμίζει τα τείχη των πελοποννησιακών πόλεων, αφοπλίζει τους κατοίκους, διαλύει τα συνέδρια των Αχαιών, των Φωκέων και των Βοιωτών, καταλύει τα δημοκρατικά πολιτεύματα και επιβάλει σκληρή φορολογία.

(1).Στον πόλεμο αυτό, ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις της Πελοποννήσου πρωτοστατούν από τη μεριά των Αχαιών ο Φιλοποίμην και από τη μεριά της Σπάρτης ο βασιλιάς Νάβης. Ο «θαμμένος» ιστορικά και μειωμένος από τον ιστορικό Πολύβιο, μεγάλος αυτός ηγέτης της Σπάρτης, είναι μια από τις πιο τραγικές, αλλά συνάμα και πιο αξιόλογες μορφές της ιστορίας των χρόνων εκείνων. Ριζοσπάστης με θαρραλέο πολιτικό-κοινωνικό πρόγραμμα ,αποφασιστικός  και δραστήριος, θα φέρει τα πάνω κάτω στην Πελοπόννησο. Το εμπεριστατωμένο κοινωνικό του πρόγραμμα, σοσιαλιστικό στην ουσία του (ισότητα όλων  των πολιτών, απελευθέρωση των δούλων, ανύψωση της γυναίκας, δίκαιη κατανομή της γης),θα τον καταστήσουν πραγματικό και πρωτοπόρο κοινωνικό μεταρρυθμιστή ηγέτη της αρχαιότητας. Μεταρρυθμίσεις και κοινωνικά προγράμματα ,όπως αυτά του Νάβη, η ανθρωπότητα θα δει αιώνες μετά, στη νεότερη ιστορία της.( Παράβαλε Ν.Αδαμόπουλος, Νάβις, Βασιλεύς, Λακεδαιμόνιος ανήρ αγαθός, Αθήνα 1995)

(2).Ο ρωμαιοτραφής ιστορικός Πολύβιος θα επιρρίψει σοβαρές ευθύνες στους ίδιους τους ΄Ελληνες για την τύχη που τους επεφύλαξαν οι Ρωμαίοι, εξαιτίας της διχόνοιας τους και της… ηθικής τους κατάπτωσης! Φτάνει μάλιστα να θεωρήσει προτιμότερη και τιμιότερη την καταστροφή των Καρχηδονίων από αυτή των Ελλήνων, αφού τουλάχιστον οι Καρχηδόνιοι πολέμησαν γενναία και δεν οφείλουν την καταστροφή τους στα δικά τους ελαττώματα (Πολύβιος,ΛΗ,3,3-5).

               3.   Η κατάκτηση της υπόλοιπης Βαλκανικής.

Μετά την κατάληψη της Μακεδονίας και της νότιας Ελλάδας, οι Ρωμαίοι θα στρέψουν την προσοχή τους στα βόρεια της Βαλκανικής, έχοντας ως στρατιωτική τους βάση τη Μακεδονία. Εδώ, όμως, έχουν να παλέψουν με ανυπόταχτους, ισχυρούς λαούς, όπως οι Γερμανοί και οι Δάκες, που αγωνίζονται με «νύχια και με δόντια» για να παραμείνουν ελεύθεροι. Η πρώτη και οδυνηρή πολεμική εμπειρία των Ρωμαίων από τους βόρειους λαούς ήρθε από τα γερμανικά φύλα, τα οποία, μη μπορώντας να υποτάξουν, προς στιγμήν αφήνουν ήσυχα και στρέφονται προς το Δούναβη.

Εδώ στα βόρεια του Δούναβη, στα εδάφη που σήμερα ανήκουν στη Ρουμανία, ζουν οι Δάκες, ακαταμάχητοι και ανυπότακτοι πολεμιστές. ΄Ενας λαός που θα καταταλαιπωρήσει για χρόνια τις ρωμαϊκές λεγεώνες και  οποίος τελικά θα υποταχθεί στη Ρώμη μετά από πολέμους που υπήρξαν από τους φονικότερους στην ιστορία. Το 106 μ.α.χ η Σαρμιζεγέθουσα,η πρωτεύουσα των Δακών, παρά την απεγνωσμένη αντίσταση των πολεμιστών της θα κυριευθεί. Ο ηρωικός βασιλιάς Δεκέβαλος θα προτιμήσει την αυτοκτονία από την ατίμωση. Η δακική χώρα θα προστεθεί κι αυτή στις κατακτήσει της κοσμοκράτειρας Ρώμης και θα γίνει μια νέα ρωμαϊκή επαρχία.

Με την κατάκτηση της Δακίας η Ρώμη στρέφεται στους γειτονικούς λαούς και υποτάσσει τους περισσότερους .Στα τέλη του 2^ου μ.α.χ οι Γότθοι (γερμανικό φύλο) συνενώνουν πολλούς από τους  λαούς αυτούς και  συντρίβουν τον αυτοκράτορα Δέκιο στους  βάλτους του Abrittus (σημερινή βουλγαρική Ντομπρουτζά). Οι αγέρωχοι Γότθοι συνεχίζουν λίγο αργότερα τις πολεμικές τους επιχειρήσεις εναντίον των Ρωμαίων, λεηλατούν τη Μοισία, τη Θράκη και τη Μακεδονία. Στα τέλη του 3^ου μ.α.χ αιώνα, Φράγκοι, Αλαμανοί, Γότθοι εισδύουν στις ρωμαϊκές κατακτήσεις (Γαλατία, Ραιτία, Μ.Ασία και ευρωπαϊκές ακτές).Το 270 και το 275 μ.α.χ ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός διατάσσει να αποσυρθούν οι φρουρές και η διοίκηση από τη Δακία, περνώντας στα νότια του ποταμού Δούναβη.  Δημιουργούνται τώρα δυο νέες επαρχίες, η Dacia Ripensis στις όχθες του Δούναβη και η Dacia Mediteranea νοτιότερα. Η Ρώμη μετά από τόσους αιματηρούς αγώνες, αναγκάζεται να εγκαταλείψει  τη Δακία ,μια χώρα της οποίας τον πλούτο εκμεταλλεύτηκε επί πολλά έτη. Όμως, και η χώρα ευνοήθηκε αφάνταστα από τους Ρωμαίους, αφού βελτιώθηκαν αισθητά οι συνθήκες  ζωής των κατοίκων, εκπολιτίστηκαν και επηρεάστηκαν σε μέγιστο βαθμό από τη ρωμαϊκή κουλτούρα . Ακόμα και τη λατινική  (τη λαϊκή λατινική των  λεγεώνων) υιοθέτησαν, την οποία, ανάμιχτη με σλαυικά, ελληνικά και τουρκικά στοιχεία, οι Ρουμάνοι μιλούν μέχρι σήμερα.

              Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΕΠΙ ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑΣ

                               Α. Η ΕΛΛΑΔΑ(3)

                   Πολιτική, κοινωνική και πνευματική κατάσταση

Μετά την κατάληψη της Μακεδονίας  και της νότιας Ελλάδας από τους Ρωμαίους, ο πολιτικός βίος των αρχαίων πόλεων θα υφίσταται βαθμηδόν τις επιπτώσεις της ξένης κυριαρχίας και η πολιτική τους αυτονομία θα καταργηθεί. ΄Όπως είναι φυσικό, την εξάλειψη του πολιτικού βίου μιας χώρας ακολουθεί νομοτελειακά και ο μαρασμός της αυτόνομης πνευματικής και κοινωνικής κυριαρχίας. Από τον ιστορικό αυτό κανόνα, δε θα εξαιρεθεί η Ελλάδα κατά την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας.

Η Ρώμη, όπως ρύθμιζε τα πολιτικά και διοικητικά πράγματα μιας κατακτημένης χώρας, έτσι και στην Ελλάδα επέβαλε τη διοίκησή της, ως ρωμαϊκή επαρχία, υπό την εποπτεία ενός ανώτατου Ρωμαίου επιτρόπου, που ονομαζόταν «στρατηγός» ή «ανθύπατος»,με στρατιωτικές, διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες (4).

Αρχικά, οι πόλεις της νότιας Ελλάδας θα υπαχθούν διοικητικά στον ανθύπατο της Μακεδονίας, που θα ασκεί τα ευρύτερα καθήκοντά του από εκεί, Αργότερα, μετά την επικράτηση του Οκταβιανού, ο πρώτος αυτός αυτοκράτορας της Ρώμης (επονομαζόμενος και Αύγουστος),θα καταστήσει όλη τη νότια Ελλάδα αυτόνομη ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα «Αχαϊα»,υπό δικό της κάθε χρόνο ανεξάρτητο Ρωμαίο ανθύπατο, με έδρα την Κόρινθο.

Πολλές ελληνικές πόλεις,  όμως, όπως η Αθήνα, η Σπάρτη, το κοινό των Ελευθερολακώνων, το ΄Αργος, η Ελάτεια, οι Θεσπιές, η Τανάγρα, η Αιτωλία, η Ακαρνανία, η Θεσσαλία, ναι, μεν, εξακολούθησαν στην αρχή, με την ανοχή της Ρώμης, να συμπεριφέρονται ως ελεύθερες και  σύμμαχες πόλεις, αλλά αυτό δε σήμαινε πραγματικό ανεξάρτητο πολιτικό βίο και πολιτική αυτονομία. Η ρωμαϊκή διοίκηση ήταν έντονη κι εδώ. Οι αυτοκράτορες είτε άμεσα είτε δια του ανθυπάτου τους, επενέβαιναν αποφασιστικά στα εσωτερικά  των πόλεων αυτών. Για λόγους τυπικούς περισσότερο και ένδειξης σεβασμού, ούτως ειπείν, των Ρωμαίων στην αρχαία παράδοση της ζωής των πόλεων αυτών, η Ρώμη επέδειξε μια διαφοροποίηση της πάγιας, στους κατακτημένους λαούς πολιτικής τακτικής της, ανεχόμενη τη μη καταβολή τακτικών φόρων από τις ελληνικές αυτές πόλεις και τη μη μη  εγκατάσταση ρωμαϊκών στρατευμάτων στα εδάφη τους. Τυπικά, λοιπόν, συνεχιζόταν εδώ η επικράτηση των παλαιών πάτριων νόμων και θεσμών, που διέσωσαν, όμως, αποφασιστικά τον εθνικό χαρακτήρα των ελληνικών πόλεων, με κυρίαρχη κατάκτηση τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας.(5)

(3).΄Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Ελλάδα»,εννοούμε, φυσικά, την ελληνική επικράτεια στα σημερινά σύνορα της χώρας. Είναι αυτονόητο ότι στην αρχαιότητα και τη βυζαντινή περίοδο ,ο όρος αυτός είχε διαφορετική σημασία. Πολλές περιοχές της σημερινής Ελλάδας, κατά τους ιστορικούς αυτούς χρόνους, δεν κατατάσσονται γεωγραφικά και πολιτισμικά σε ό,τι εμείς σήμερα εννοούμε ελληνική χώρα, ελληνική επικράτεια.

(4.)Πολλοί ΄Ελληνες ιστορικοί με προεξάρχοντα τον «ιστορικό του ελληνικού ΄Εθνους» Κ. Παπαρρηγόπουλο ,υποστηρίζουν ότι η Ρώμη για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας δεν επέβαλε από την αρχή  σε όλες τις κατακτημένες νότιες ελληνικές πόλεις αυτή τη μορφή  διοίκησης της ρωμαϊκής, δηλαδή, επαρχίας και ότι πολλές από τις πόλεις αυτές παρέμεινα για μεγάλο διάστημα αυτόνομες. Η άποψη αυτή που με πολύ ζήλο υποστήριξε ο Παπαρρηγόπουλος και στην Ιστορία του, αλλά και σε δυο ιδιαίτερες μελέτες του με τίτλους «Ρωμαίων πολιτεία προς την Ελλάδα»(1858) και «Κορίνθου άλωσις» (1859),δεν ευσταθεί. Ο Mommsen G.Hertzberg (Die Geschichte Griechenlands unter der Herrschaft der Romer,τόμος Α΄281-295),αλλά και άλλοι νεότεροι ιστορικοί αποδεικνύουν με πειστικά ιστορικά επιχειρήματα ότι η νότια Ελλάδα μετά την κατάληψή της το 146 π.α.χ, είχε γίνει επαρχία, όχι βέβαια αυτοτελής, όπως αργότερα επί Αυγούστου, αλλά παράρτημα ης επαρχίας της Μακεδονίας, ο διοικητής της οποίας είχε όλη την εποπτεία στα πράγματα της Ελλάδας.

(5)΄Ενας πάντως, Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο Νέρωνας, θα επιδιώξει πράγματι να παραχωρήσει αυτονομία στην Ελλάδα, κηρύσσοντάς την ανεξάρτητη, αλλά υπό κωμικοτραγικές συνθήκες .Ο ιδιόμορφος αυτός άνθρωπος που η μανιακή του συμπεριφορά τον κατάντησε να αφήσει όνομα συνώνυμο του παραλογισμού και της τυραννίας, εκτός των άλλων είχε και την εμμονή να αγωνίζεται σε δημόσιους αγώνες, ως αρματηλάτης και κιθαρωδός. Οι ΄Ελληνες ,κολακεύοντας την αδυναμία του αυτή ,τον κάλεσαν να παραστεί στην Ελλάδα και να λάβει μέρος στους αγώνες στα ΄Ισθμια ,Πύθια ,Νέμεα και Ολύμπια. Ο ταραγμένος διανοητικά αυτοκράτορας ,δέχτηκε την πρόταση ,αγωνίστηκε  σε όλους τους αγώνες και αναδείχτηκε νικητής συγκεντρώνοντας εβδομήντα πέντε στεφάνια!

Τότε ευγνωμόνως συμπεριφερόμενος προς τους ΄Ελληνες που αφειδώς του παραχώρησαν όλες τις νίκες, ανακήρυξε στην Κόρινθο την Ελλάδα ανεξάρτητη και τους ΄Ελληνες «ελευθέρους και αυτονόμους». Το κωμικοτραγικό και παράδοξο αυτό γεγονός, που παραστατικά διασώζει ο Δίων ο Κάσσιος στην ιστορία του και που υμνεί ο Λήμνιος  Φιλόστρατος ,είναι αναμφισβήτητο μετά την ανακάλυψη το 1881 και της περίφημης Βοιωτικής Επιγραφής της Ακραιφνίας από τη γαλλική αρχαιολογική σχολή της Αθήνας (Maurice Holleaux,στο BCH,188,523).Η επιγραφή χαραγμένη σε στήλη,περιλαμβάνει:1.Τη διαταγή του Νέρωνα προς όλους τους ΄Ελληνες να συγκεντρωθούν στην Κόρινθο. 2. Το λόγο που εκφώνησε ο Νέρωνας εκεί και 3.Ψήφισμα της πόλης Ακραιφίας. Στο λόγο του ο γραφικός «παναθλητής» και αυτοκράτορας ρητώς δηλώνει: «Πάντες οι την Αχαϊαν και την έως νυν Πελοπόννησον  κατοικούντες ΄Ελληνες, λάβετε ελευθερίαν…Πόλεις μεν γαρ και άλλοι ηλευθέρωσαν  ηγεμόνες.  Νέρων δε όλην την επαρχείαν».

Ανεξάρτητα ,πάντως, από τη…μεγαλόψυχη αυτή συμπεριφορά του Νέρωνα προς τους ΄Ελληνες, ο ίδιος φρόντισε να απογυμνώσει τη χώρα από αναρίθμητα έργα τέχνης ,να σφαγιάσει άντρες, γυναίκες και παιδιά, για να κληρονομήσει την περιουσία τους και να καταλύσει το Μαντείο τν Δελφών.