ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΣ (  23-1-2011)

                                Α΄             

  Στα κείμενά μας μιλάμε συχνά  για Φύση, φυσικούς νόμους, φυσικό άνθρωπο. Αλλά πώς ορίζεται η έννοια της Φύσης; Η φυσική, η βιολογία, η φιλοσοφία, η γλωσσολογία, η ψυχολογία, η θρησκειολογία-θεολογία  και οι σχετικές επιστήμες δίνουν  το δικό της, κάθε μια,  ορισμό για τη Φύση, ανάλογα με  το γνωστικό προσανατολισμό και το αντικείμενο ενασχόλησης και  «θεραπείας». Υπ΄αυτές τις προϋποθέσεις, η προσπάθεια σύνθεσης και διατύπωσης ενός γενικού ,πλήρους και σταθερού ορισμού της Φύσης, που να συμπεριλαμβάνει τους επί μέρους , δεν είναι εφικτή, αφού το αποτέλεσμα θα είναι μια συρραφή αυτόνομων συλλογισμών των παραπάνω επιστημών και αντιφατικών, εν πολλοίς, μεταξύ τους. 

Συνήθως τα λεξικά και οι εγκυκλοπαίδειες ορίζουν τη Φύση ως το σύνολο των «πραγμάτων», που υπάρχουν στον κόσμο, όπως το σύμπαν, το περιβάλλον, που περιλαμβάνει το έμβια όντα και το «φυσικό»  εν γένει κόσμο (φυτά ,βουνά ,θάλασσες κ.λπ) . Αυτό το «περιβάλλον», ο «κόσμος» υποδηλοί ό,τιδήποτε  αντιδιαστέλλεται προς το ανθρώπινο, στον ίδιο, δηλαδή, τον άνθρωπο  ή στα «έργα» του (επιστήμες, νόμοι, τέχνες, τεχνολογία, κατασκευές κ.λπ).Υπ΄αυτή την έννοια, παν μη ανθρώπινο, είναι φυσικό (συνήθης ορισμός της οικολογίας).

Αν περάσουμε ακροθιγώς στη φιλοσοφία και τη θεολογία-θρησκειολογία, η Φύση είναι το αντώνυμο του  «μεταφυσικού», του «υπερφυσικού», αυτό, δηλαδή που είναι πέρα και «επέκεινα», π.χ  θεός. ΄Ενας  φιλοσοφικός, επίσης, ορισμός για τη φύση είναι εκείνος που θέλει τη λέξη να προέρχεται από το ρήμα «φύω», του οποίου η κύρια σημασία είναι «γεννώ».Πολλοί φιλόσοφοι της ελληνικής αρχαιότητας, μεταξύ των οποίων ο Αριστοτέλης και ο Εμπεδοκλής με αυτή την έννοια ορίζουν τη Φύση, η οποία υποδηλώνει πλέον την ουσία των όντων, τα πραγματικά συστατικά των πραγμάτων ή σημαίνει ακόμα το πρωτογενές υλικό από το οποίο αποτελούνται τα «πράγματα» και ως εκ τούτου η Φύση θεωρείται το Αρχικό, η πρώτη κίνηση και η πηγή της κίνησης.

Επομένως, ύστερα απ΄όλα αυτά,  το εγχείρημα για επακριβή  ορισμό της Φύσης φαίνεται να μένει μετέωρο, εξαιτίας της πολυσημίας του όρου, αλλά και της αντίθεσης των επιστημών μεταξύ τους,  αφού η κάθε μια διαπραγματεύεται πολλές φορές  με όρους εντελώς ακατάληπτους ή απορριπτόμενους από την άλλη. Με μια προσιτή στην ανθρώπινη λογική, πάντως, προσέγγιση του όρου, θα καταλήγαμε πως η Φύση είναι ο  «κόσμος» (ο «κόσμος»  εκτός από την κυριολεκτική σημασία του, σημαίνει στολίδι, διάκοσμος πβ το ρήμα «κοσμώ»),  το σύνολο, δηλαδή, των «πραγμάτων», που βρίσκονται  στο σύμπαν, γνωστών και αγνώστων σε μας και στα οποία  συμπεριλαμβάνεται και ο άνθρωπος. Πιο αναλυτικά.

Με μια απλή ματιά, αντιλαμβανόμαστε πως η  Φύση- «κόσμος»  είναι προγραμματισμένη  να λειτουργεί με συγκεκριμένη και εσαεί ίδια «συμπεριφορά» , επομένως διέπεται από   αυστηρούς νόμους και κανόνες. Η ανυπακοή ή μη συμμόρφωση των «πραγμάτων» σε αυτές τις προκαθορισμένες αρχές, συνεπάγεται α-φύσικη συμπεριφορά και η συνέπεια μιας τέτοιας στρεβλής στάσης, επιφέρει την παύση- έλλειψη-αναστολή  της λειτουργίας τους ή  επισύρει άλλον, ξεχωριστό  «κολασμό» (ό όρος στην αρχαία σημασία του)  με ποινές που ποικίλουν   ανάλογα με το μέγεθος της παράβασης, το είδος, τη διάρκεια και τις επιπτώσεις της στα άλλα «πράγματα».Απεμπλοκή, απαλλαγή- χάρη, μη έκτιση ποινής  σε φυσική παράβαση δε νοείται με κανενός είδους άλλη παρέμβαση.

Όμως, αυτή η προγραμματισμένη συμπεριφορά της  Φύσης, θα αντιτείνει κάποιος, δεν προϋποθέτει την ανάγκη ενός  προγραμματιστή («Νούς» κατά τη φιλοσοφική αντίληψη του Αναξαγόρα); Το ερώτημα, έστω και αν η χρήση της μετοχής έγινε στην παθητική διάθεση και όχι στην ενεργητική φωνή του ρήματος, πρέπει να απαντηθεί. Για να είναι, λοιπόν, η φύση προγραμματισμένη να λειτουργεί έτσι και όχι αλλιώς, δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν:

 1.Να έχει «αφ΄εαυτής» και αυτόματα ενσωματωμένο το μηχανισμό  λειτουργίας της (άγνωστο σε μας πώς) και λειτουργούσε έτσι,  ανέκαθεν και συνεχώς, χωρίς να απαιτούνται οι ανθρώπινοι λογικοί συνειρμοί-περιορισμοί περί της αναγκαίας  ύπαρξης ενός προγραμματιστή και περί καθορισμού  χρονικού σημείου που  τέθηκε σε λειτουργία ο μηχανισμός  προγραμματισμού. Αλλά, αυτές οι δεσμευτικές απαιτήσεις της ανθρώπινης λογικής δεν είναι δεσμευτικές  και για την ίδια τη Φύση. Η ανθρώπινη λογική έχει προδιαγραφές που θεωρούν ακατανόητο πως  μπορεί κάτι να «λειτουργούσε έτσι, ανέκαθεν και πάντα», έξω  από τον ανθρώπινη αντίληψη περί χρόνου και τις άλλες «αγκυλώσεις» του ανθρώπινου νου. Αλλά, ό, τι δεν κατανοούμε ή δεν ερμηνεύουμε εμείς, δε σημαίνει ότι άλλη «διάνοια» διαφορετικής ή προσομοιάζουσας λειτουργίας με τη δική μας, έχει κι αυτή την ίδια με μας αδυναμία να το κατανοήσει και να το ερμηνεύσει  (π.χ η «διάνοια» όντων άλλων πλανητικών συστημάτων ή άλλης «διάστασης»).   

2.Ο μηχανισμός προγραμματισμού και λειτουργίας της Φύσης να  σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και τέθηκε σε λειτουργία από  «προγραμματιστή»  , ο οποίος έχοντας τέτοιες ικανότητες πρέπει να οριστεί ως έλλογη ενέργεια, κίνηση, δράση, παρουσία. Αλλά,   μόνο με γενικότητες και επισφαλείς ορισμούς μπορούμε να μιλήσουμε γι΄αυτόν, αφού αγνοούμε το περιεχόμενο της πραγματικής του ουσίας και  τη σχέση του με τον «κόσμο» και τα «πράγματα».Κάποιες από τις ιδιότητές του θα μπορούσαμε, βέβαια, να  καθορίσουμε πως προσομοιάζουν με τις ανθρώπινες , όπως π.χ πως είναι έλλογη δύναμη, δραστήρια, πρωτογενής και δεν εμπερικλείεται στον «κόσμο».

΄Ομως, θα αναρωτηθεί κανείς,  αυτή η έλλειψη κατανόησης είναι  πρόθεση-βούληση  του ίδιου του «προγραμματιστή» ή  πάλι είναι αδυναμία της δικής μας νοητικής ικανότητας να τον συλλάβει και να τον εντοπίσει; Είτε συμβαίνει το ένα είτε το άλλο ,το σίγουρο είναι πως δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια στα «πράγματα» να αντιληφθούν την ουσία και το "χαρακτήρα" του κι αυτό  είναι παντού έκδηλο.

  Ο άνθρωπος (κυρίαρχη μορφή των εμβίων όντων) προσπάθησε  να καλύψει αυτό το «κενό»,την αδυναμία του, δηλαδή, να «ανακαλύψει» και να κατανοήσει τον άγνωστο Χ -«προγραμματιστή» και προτίμησε τη «λύση» του «εξανθρωπισμού» του , για να συλλάβει  με τις δικές του νοηματικές απαιτήσεις την ουσία του.΄Ετσι, πλάθει συνήθως  αφελείς θεωρίες γι΄αυτόν ή τον φέρνει στα μέτρα του  με τον χονδροειδή ανθρωπομορφισμό του.  Συνήθως, τη «βιομηχανία» αυτή του εξανθρωπισμού  έχουν αναλάβει οι θρησκείες, οι οποίες πέρα από την ονοματοδοσία του («Θεός») επινοούν και «ενδιάμεσα»,που μετέχουν των ιδιοτήτων αυτού του «όντος» αλλά και του ανθρώπου. Αυτοί οι μεσσίες ,οι «εκλεκτοί», εξηγούν… επακριβώς την ουσία του, μεταφέρουν τις εντολές του, διαμορφώνουν ηθικές και κώδικες συμπεριφοράς, επαγγέλλονται αμοιβές, απειλούν με τιμωρίες. Βεβαίως, οι θρησκείες, ως «προϊόντα» της ανθρώπινης νοητικής αδυναμίας να κατανοήσει το «άγνωστο»,όχι μόνο δεν έχουν καμιά δυνατότητα σύλληψης της ουσίας του ,αλλά τις περισσότερες φορές φαίνεται πως την παραμορφώνουν και την κακοποιούν εντελώς.   Στο σύνολό τους  οι διδασκαλίες  των ιδρυτών των θρησκειών, αντιμάχονται τη Φύση, αντιστρατεύονται τους νόμους της ,τους παραποιούν και τους παραβιάζουν. Θα μπορούσαμε, παραβλέποντας τον κίνδυνο της απόλυτης κρίσης, να  συμπεράνουμε πως όλες οι θρησκείες διάκεινται εχθρικά προς τη Φύση και καταστρατηγούν τους νόμους της.

Όπως ειπώθηκε, σχεδόν τίποτα δε γνωρίζουμε ούτε περί «προγραμματιστή»,αν υπάρχει, ούτε αν η ίδια η Φύση, ερήμην  χρονικών περιορισμών ,λειτουργεί από μόνη της, όπως τη γνωρίζουμε . ΄Ο,τι υπολογίζουμε-συμπεραίνουμε είναι μόνο από τα χαρακτηριστικά των «πραγμάτων».  Ερωτηματικά, όπως:  Η Φύση και τα "πράγματα" ήταν ανέκαθεν έτσι και δεν υπάρχει χρονική αφετηρία από την οποία ξεκίνησαν να υπάρχουν ;  Οι έννοιες τάξη, σκοπιμότητα, εντελέχεια τι σχέση έχουν με τα "πράγματα" και την πορεία τους; Παρεμβαίνει η ίδια Φύση με δικούς της μηχανισμούς  στη συντήρηση και την εξέλιξη του «κόσμου» ή αυτός υπάρχει και εξελίσσεται άκαμπτα με βάση τον προγραμματισμό του, δηλαδή τους νόμους που τον διέπουν;   Είναι ή όχι ο άνθρωπος έστω μια σμικρογραφία των ιδιοτήτων του «προγραμματιστή»,ειδικά σε ό τι αφορά την έλλογη συμπεριφορά και τα αισθήματά του; Τέτοια και χιλιάδες όμοια ερωτήματα δεν πρόκειται ποτέ να απαντηθούν, τουλάχιστον από μας σήμερα, πολύ περισσότερο, αφού ένα ελάχιστο από τις δυνατότητες του εγκεφάλου μας χρησιμοποιούμε.