Καθώς ο κλοιός των εξεγερθέντων έσφιγγε γύρω του, ο Μουαμάρ Καντάφι προειδοποίησε πως, αν έπεφτε, το χάος και η τζιχάντ θα κυρίευαν τη Βόρεια Αφρική. Τις τελευταίες ημέρες, η παρανοϊκή προφητεία απέκτησε ένα ζοφερό νέο κύρος.

Στο Μάλι, γάλλοι αλεξιπτωτιστές στάλθηκαν να αναχαιτίσουν την προέλαση δύναμης τζιχαντιστών που ήδη ελέγχουν μια περιοχή διπλάσια της Γερμανίας. Στην Αλγερία, ένας μονόφθαλμος ισλαμιστής οργάνωσε τη θρασεία κατάληψη μιας διεθνούς μονάδας εξόρυξης φυσικού αερίου, συλλαμβάνοντας δεκάδες αμερικανούς και ευρωπαίους ομήρους. Οι επιθέσεις αυτές, μόλις τέσσερις μήνες έπειτα από τη δολοφονία του αμερικανού πρεσβευτή στη Λιβύη, έχουν συμβάλει σε μια εντύπωση ότι η Βόρεια Αφρική μετατρέπεται σε ακόμα μία ζώνη επικίνδυνης αστάθειας, σε μεγάλο βαθμό όπως η Συρία, τόπος ενός ολοένα και πιο αιματηρού εμφύλιου πολέμου. Το χάος σε αυτή την ερημική περιοχή έχει πολλά αίτια, αποτελεί όμως και μια υπενθύμιση πως η ευφορική ανατροπή των δικτατόρων της Λιβύης, της Τυνησίας και της Αιγύπτου είχε ένα τίμημα.

«Είναι μία από τις πιο σκοτεινές πλευρές των αραβικών εξεγέρσεων», λέει ο Ρόμπερτ Μάλεϊ, από το International Crisis Group. «Μπορεί η ειρηνική τους φύση να έπληξε ιδεολογικά την Αλ Κάιντα και τους συμμάχους της, από πλευράς επιμελητείας όμως, αν αναλογιστεί κανείς τα πορώδη σήμερα σύνορα, την επέκταση των ακυβέρνητων περιοχών, τη διάδοση των όπλων, την αποδιοργάνωση των υπηρεσιών ασφαλείας σε όλες αυτές τις χώρες, ήταν μια πραγματική ευλογία για τους τζιχαντιστές».  

Κατά μια έννοια, τόσο η κρίση με τους ομήρους στην Αλγερία όσο και ο πόλεμος στο Μάλι είναι συνέπειες της πτώσης του Καντάφι το 2011. Οπως και άλλοι δυνάστες στην περιοχή, ο Καντάφι είχε σε μεγάλο βαθμό κρατήσει υπό έλεγχο τις διάφορες εθνοτικές και φυλετικές φατρίες της χώρας του, είτε υποτάσσοντάς τες βίαια είτε δελεάζοντάς τες ώστε να συμμαχήσουν με την κυβέρνησή του. Λειτουργούσε σαν καπάκι, που κρατούσε τα ασταθή στοιχεία κουκουλωμένα. Από τη στιγμή που το καπάκι αυτό απομακρύνθηκε και τα σύνορα έγιναν περισσότερο πορώδη, υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία για διάφορες ομάδες - είτε αντάρτες είτε εγκληματίες - να συσπειρωθούν και να συνεργαστούν.

Κάποιοι αναλυτές, εντούτοις, λένε πως η ανατροπή του Καντάφι ήταν απλώς το σημείο καμπής, σε μια περιοχή όπου το χάος ακολουθούσε ανοδική πορεία για χρόνια και όπου οι άνδρες που πολεμούν με σημαία την τζιχάντ έχουν σωρεύσει τεράστια αποθέματα μετρητών μέσω του λαθρεμπορίου και άλλων εγκληματικών δραστηριοτήτων. Μπορεί η ρητορική των ισλαμιστών που πολεμούν σήμερα στη Βόρεια Αφρική να είναι ο «ιερός πόλεμος», η πραγματικότητα όμως θυμίζει συχνά περισσότερο μια μάχη ανάμεσα σε αντίπαλους γκάνγκστερ σε μια περιοχή όπου η κυβερνητική εξουσία είναι από καιρό αδύναμη.

Η αυταρχική κυβέρνηση της Αλγερίας θεωρείται σήμερα από τη Γαλλία και άλλες δυτικές χώρες ως ένας κρίσιμος κρίκος στην αντιμετώπιση των ισλαμιστών. Οι Αλγερινοί όμως έχουν φανεί απρόθυμοι να εμπλακούν σε μια ευρεία στρατιωτική εκστρατεία που θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ επικίνδυνη για αυτούς. Η διεθνής ανάληψη δράσης εναντίον των ισλαμιστών στο Βόρειο Μάλι θα μπορούσε να σπρώξει τους ισλαμιστές πίσω στη Νότια Αλγερία, από όπου και ξεκίνησαν. Αυτό θα ακύρωνε χρόνια αιματηρού αγώνα των στρατιωτικών δυνάμεων της Αλγερίας, που κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να σπρώξουν τους τζιχαντιστές εκτός συνόρων.

Οι Αλγερινοί έχουν επίσης, λιγοστή υπομονή απέναντι σε αυτό που θεωρούν ως δυτική αφέλεια σχετικά με την Αραβική Ανοιξη. «Η στάση τους ήταν "σας παρακαλούμε, μην επέμβετε στη Λιβύη, ειδάλλως θα δημιουργήσετε ένα νέο Ιράκ στα σύνορά μας"», λέει ο Τζοφ Πόρτερ, ειδικός στην Αλγερία και ιδρυτής εταιρείας συμβουλευτικής για επενδυτές στην περιοχή. «Και κατόπιν, "σας παρακαλούμε, μην επέμβετε στο Μάλι, ειδάλλως θα δημιουργήσετε ένα χάος στα άλλα μας σύνορα". Και τώρα η Αλγερία λέει στη Δύση "να πάρει ο διάολος, εμείς σας το είπαμε"».